Боканаькъан ХьакIаьша Хьажбикар ваь хиннав 1935 шера наджгоанцхой бетта 5-ча дийнахьа, МагIалбика кхален СоагIапча. Аз чIоаггIа тамаш яь хIама да, цар дезале 14 бер хинна хилар а царна юкъе эггара тIехьа малхаваьннар  Хьажбикар хинна хилар а.  Цун да цу заман чухьа 69 шу даьнна хиннав, нана - 46 шу. Ялх-ворхI шу даьнна кIаьнк из волаш, цунна яйнай тIема юхь, юххе уллача МагIалбика тIагIерташ хиннав лира моастагIа, цун мехкдаьтта доалла моттигаш каралаца дагахьа. Из а вай деррига къам а мехкахдоаккх 1944 шера. Хьажбикар цу хана 9 шу даьнна мара хиннавац. Къа а хьегаш, 10 класс чакхйоаккх вай мехкахочо Казахстане, тIаккха  комсомола мугIарашка вола из вода  цхьан  кхален клубе къахьега, цига инструктора гIулакх кхоач цунга.

 Вай Сибрера цIадаьхкачул тIехьагIа, сиха а цIенхашта а балхаш тIа лакхлуш хьавенав ХьакIаьша Хьажбикар. Деррига цо леладаь гIулакхаш тIара балхаш кIезига дац.  Юххьанца цох хул Наьсарен кхален комсомола хьалхара секретарь, дIахо парте райкома отдела  кулгалхо, политдешара тоабан хьалхалаттар. Цул тIехьагIа, парте обкома отдела кулгалхочун заместитель а отдела  кулгалхо а, кхоалагIа секретарь хул цох 1973 шерга кхаччалца. АргIанара шийга кхаьча болх 17 шера бу цо, цох хул Нохч-ГIалгIай АССР Лакхехьарча Совета  Президиума председатель. Укхаза а,  ерригача республиканна санна, ший къаманна  накъавоал из. Цу балха тIа из волча хана, къаман дикагIа бола болхлой еза цIераш яларца белгалбоахар,  амара кIалха кулг яздеш хиннар  Боканаькъан Хьажбикари цун секретари вар.

  1990-1992 шераш сагота а Шолжа-ГIала корзагIъяьккха а даьхкар, шин къаман столице. Лакхехьарча Совета цIен юххе яр паччахьалкхе а. Цун наIаргара дIа ца боалаш, митингаш еш бар ОКЧН кулгалхойи царна тIехьабаьнна лелараши.  Цу хана Хьажбикар (1990) Москве болх бе дIавода. Къахьег РФ паччахьалкхен къамий гIулакхех волча министра заместитель волаш, цунца цхьана из вар «Къамий вахар» яхача ерригача Россе юкъарча журнала редактор.

Хьажбикара болх баьб РАН къаман политикаца ювзаенна халонаш тохкача Iилман-дешара  центра  урхаллен председатель волаш.  Цо яздаьд 3 роман, 6 повесть, дувцараш, очеркаш, эссеш. Из вар Россе йоазонхой Союза доакъашхо, философе Iилмай доктор, профессор, вахарца дувзаденнача Iилмай РФ Академе доакъашхо.  2021 шера, В. В. Путина амарца, цунна енна хиннай «РФ гIорваьнна Iилман болхло» яха цIи. Цул совгIа, ХьакIаьша Хьажбикара еннаяр  Октябрьски революце, Къахьегама ЦIеча Байракха, ДоттагIала, «Сийлен хьарак» яха орденаш, майдилгаш.

Кхелхав Боканаькъан ХьакIаьша Хьажбикар 2023 шера аьтинга бетта.