Наьсарен кхале дегIайоалаеш а цун наьха хьал-таронаш тоаеш а, дакъа лаьца нах дуккха  ха-зама яьлча а бувцаргба. Царех цаI ва Зурабанаькъан  Iаьлий Мухьмад. Из ваь хиннав 1939 шера маьцхали  бетта 19-ча дийнахьа ТIой-Юрта ваьхача Зурабанаькъан Атабе Iаьлийи Гиренаькъан Османа Тамареи дезале. Боккха а беркате а дезал хиннаб царбар. Кхо воIи кхо йоIи хиннад Iаьлий. Мухьмада дика дIайолаяь хиннай дIахо ше бергболча наькъа юхьиг. 1957 шера дай баьхача юрта цIавоагIа из Сибрера, юртарча юкъерча ишколе дIахо дIадеш цхьан шера. Цу лоацача юкъа а цун вIаштIехьадоал ше кIоаргга Iилмаш довзаш волга, сабаре, сакхетам лакха болаш зIамига саг хилар юртахошта хайта ца Iеш, кхален хьакимашта а дIахайта. Цудухьа вIалла тамаш елга дац, цо ишкол дошо майдилгаца чакхъяьккха  хиларах. «Дика дешарахи масал эца мегаргдолаш оамал хиларахи» деннадар цунна из совгIат.

ДIахо деша ваха дагахьа, цо каьхат язду Нохч-ГIалгIай министрий Совете, шийна Москверча университете моттиг ялар дехаш. Цу тайпара моттиг цунна яланзар, Ленинградерча киноинженерий институте деша гIолга могадир цунна. Кхоъаш яьхача а чакхваргволаш, деша дIаэцаргволаш, вар из; хIана аьлча республикера дIахьожавеш хиларах. Бакъда Мухьмад иштта саг вацар, ше дIаяла лаьрхIар цо еррига экзаменаш, министрий Совета деннача каьхатах тийша ца Iеш. Цун из вIаштIехьа а доал шийна хеттача беса чакхдаккха. Кертерча Iилмаех йола экзаменаш алхха пхиаш йоахаш дIалу цо, духхьал доазол арахьарча меттах мара йиъ ца йоаккхаш. 1963-ча шера институт яьккха воал гIалгIай зIамига саг. Цун хила беза болх бувзабенна  бар кинофотоаппаратуранна волча инженер-механика гIулакхаца.  

 1965 шера цIавена дукха ха ялале, из балха вода Iоахарганаькъан ГIапура цIерагIча «Электроинструмент» оалача заводе. МугIарерча мастера болх мара бацар цунга кхаьчар, селлара тамашийна а хоза а балха говзал йоллаше а. ХIаьта а, оалаш ма хиллара, «сатехача салтечох эпсар хиннав». Токаца лела бурош (сверлилкаш) вIашагIдехкаш йола цех яр из духхьашха къахьега волавеннар.  Болх дика дIабодаш хиларах, доккха дакъа доаллар ТIой-Юртарча зIамигача сага. Ца зувш бисанзар цун къахьегам, 1978 шера из хьожаву завода директоралла.  Из кулгалхо волча хана, тоаденна а кхы тIа тоалуш а латтар завода хьал. Из зийнача Нохч-ГIалгIай республикан министрий Совета кулгалхоша, Iаьлий Мухьмад Наьсарен кхален исполнительни комитета председатела балха тIа хьожаву. Тоалуш доагIар наькъаш, хьалйора керда тикаш, вIаштIардаь цIенош, толамаш доахаш болх беш яр завод, трикотажни фабрика, автотранспорт, денгара-денга кердача хьувкъамца белгалбувлар юртбоахам, кхоллалуш яр юкъера, юкъера-специальни  дешар  деша моттигаш, массагIа дар уж. Бакъда Iаьлий Мухьмада цу  гIулакха кхело  хьожаяь ха кIезига хиннаяр. Кхаь шера мара бинзар цо из болх. Ший 47 шу даьннача хана, цIийоацар хинна къаьстар из къаманцара а дукха безача мехкацара а. 

Зурабанаькъан Iаьлий Мухьмад дIавеллав  ТIой-Юртарча кашамашка.