Кицаш

Сиха даха хий фордах кхийттадац.


Везар велча, велхар даьннад.


БоргIалах Iаха енна котам яьттIай.


Кхийрачох турпал хиннавац.


ЦIи ца йийзача, кIур ихабац.


Дошлорг

ОагIой бутт (ба) - декабрь.
Седкъий дагардер (ва) - звездочёт.
Баскилг (да) - кузнечик.
Хамхе (я) - горное село Хамхи.
Тирк (да) - река Терек.

Атиганаькъан Сосланбека Муса

Ха сиха йода, бакъда тIема шераша яь човнаш из дIабаьнна 80 шу дизача а ерзаш яц.

Ха  сиха йода, бакъда тIема шераша яь човнаш из дIабаьнна 80 шу дизача а ерзаш яц. Цар каст-каста дагайохийт шоаш, миллионаш байнача наьха дукхалца,  де доацаш, каш доацаш бисарашца, турпалал гойташ лаьттача советски салтечоа, эпсарашта дегIача cийленгашца, чурташца. Дийнабараш санна дагабоагIаш хила беза вайна, тахан вайца боаца тIема доакъашхой а. Царех ва Атиганаькъан (Хамхой) Сосланбека  Муса. 

 Муса ваь хиннав 1927 шера Наьсарен кхален Дошлакъий-Юрта, нийсагIа аьлча, Буро чу (Крепосте). Цун да наха вовзаш, юрта лоархIаш саг хиннав, мурдий тхьамада а волаш. Мехкаца дика-во декъаш, наьха дагара волаш, цар оагIув хьаллоацаш, ваьха саг хиннав из. Цунна тешал деш да,  цо Граждански тIема юкъе дакъа а лоацаш, кердача Iаьдала никъ къоабалбаь хилар. Мусай нана ГIалмистерча Iалбаканаькъан (ТIумхой) Калимат яхаш хиннай. 

Ялх вошеи кхо йишеи хиннад цу цIагIара хьадаьннараш. Советий Iаьдала  шерашка ваьча Мусай аьттув баьннаб дунен дешар деша. Вай мехка хьалхара ишколаш, интернаташ хьалъеш, нах дешара, вахара сердалонна тIабийрза ха хиннай из. Кхыметтел лоамашка уллача Оалкама а кхаьча хиннай хьалкхеташ латтача маьлха зIанараш. Мусас цу юрта хьайийлла хиннача интернате 7 класс яьккхай.

Муса а цун дай а Хамхой тайпан хиннаб.  Мишта нийсденнад цар тайпан цIи Атиганаькъан хилар? Вайна ховча беса, советий Iаьдало бIаьхий нах бохабеш  хиннаб. Мусай даь-даь да Зовли хиннав, цун воша – Зархмат. Цу хана уж  Наьсаре баьхаб. ГIазданаькъан цIерахча урам тIара цIермашина станци йола оагIув цар доалахьа хиннай. Сона дагадоагIаш, цу урам тIа чIоагIа хоза, къаьнарча хьисапе даь цIа  дар, ши гIат долаш. Со зIамига волаш, Наьсаре эггара йоккхагIа а дикагIа а йола аптека яр цу чу. Из цIа Мусай даьй хиннадар. Iаьдало дIадаьккха, юкъарадерзадаь хиннад из. Зовле цига тика а хьайра а хиннай, болх беш нах а болаш. Из бахьан долаш кулак а ваь, Буро тIа дIавихьа хиннав из, цул тIехьагIа де доацаш вайна а вайнав. 

Сийлахь-боккха Даьймехка тIом хьайнача хана, Муса хиннав 10-ча иччархой гвардейски дивизена юкъе. Цо дакъа лаьцад Донбасс, Таганрог, Днепропетровск, Курск яха шахьараш мукъайоахача. Садехка майрал гойташ хиннача Мусайна дукха а деза а тIема совгIаташ деннадар. Царех яр Сийлахь-боккхача Даьймехка тIема 1-гIа лоархIам бола орден, 3-гIа лоархIам бола Сийлен орден, 3-гIа лоархIам бола Къахьегама сийлен орден, Жукова цIерагIа майдилг, кхыяраш.

1948 шера Яндарерча Хьоашаланаькъан Хьамида Лейла йоалаю цо. Мусайи Лейлайи хиннад ялхайтта бер: итт кIаьнки ялх йиIиги. Цхьан сесага даь хиннад уж шедар. Сибрера цIавеначул тIехьагIа, из болх беш хилар Наьсарерча цIермашина станце товарни отделене.

Кхозза ХьажцIа вахавар Муса, эггара хьалха водача хана из 80 шерал тIехваьннавар. Атиганаькъан Сосланбека Муса кхелхав 2014 шера.